ΚΑΠΑΡΗ: Tο καλοκαιρινό, μεσογειακό φυτό

Η κάπαρη, καλοκαιρινό φυτό δεσπόζει στα πιο άνυδρα και κακοτράχαλα εδάφη. Είναι αρκετά δημοφιλές στην πατρίδα μας και σε όλη την Μεσόγειο για την πικάντικη γεύση του που χρησιμοποιείται κυρίως για να γαρνίρουμε σαλάτες αλλά και σε άλλους γευστικούς συνδυασμούς: προστίθεται σε λάδι, ξίδι, βούτυρο, σάλτσες, σε τυριά, και γίνεται τουρσιά και πίκλες. Ανήκει στην οικογένεια των Καπαριδιδών (Capparidaceae) και είναι πολύ γνωστή. Είναι τρυφερός, πολυετής θάμνος, συγγενής της φράουλας, που μπορεί να φτάσει περίπου το ένα μέτρο ύψος και ακόμα παραπάνω στο πλάτος. Οι ρίζες της δεν προχωρούν βαθιά στο έδαφος, διακλαδίζονται όμως πολύ. Φυτρώνει σε απίθανα μέρη, πετρώδη, παραθαλάσσια, ακαλλιέργητα εδάφη, σε δρόμους, παρτέρια και σε βράχους που συγκρατούν υγρασία. Στην Ελλάδα η κάπαρη είναι σχεδόν πάντα αυτοφυής, εμφανίζεται στα τέλη της Άνοιξης - αρχές Καλοκαιριού και συναντάμε δύο είδη, την κάππαρη την ακανθώδη (Capparis spinosa) επειδή τα φύλλα της είναι πτερωτά και μετατρέπονται σε άκανθες και την κάππαρη την άγρια (Capparis rupestris).

Η κάπαρη συλλέγεται σε διάφορα στάδια της ανάπτυξής της. Βρώσιμα είναι τα μπουμπούκια, οι καρποί και τα φύλλα. Το πλέον αγαπητό τμήμα του φυτού είναι τα μπουμπούκια, τα οποία πρέπει να συλλεχθούν πριν αρχίσουν να ανοίγουν. Η εργασία που απαιτείται είναι κοπιαστική, αφού η συγκομιδή πρέπει να γίνει με γρήγορους ρυθμούς, συνήθως κατά τη διάρκεια της ημέρας την εποχή της ανθοφορίας, γιατί τα μπουμπούκια ανθίζουν γρήγορα. Στη χώρα μας εκτός από τα μπουμπούκια προτιμάμε και τα φύλλα του φυτού, τα οποία βράζουν, όπως άλλωστε κάνουν και με άλλα είδη χόρτων, τα περιχύνουν με λάδι και ξύδι ή χυμό λεμονιού ή ακόμα τα κάνουν τουρσί και τα σερβίρουν πάλι ως σαλατικό, στο οποίο συχνά προσθέτουν ντομάτες, ελαιόλαδο και τυριά. Τέλος χρησιμοποιείται και ο καρπός της κάπαρης, που προκύπτει μετά την ολοκλήρωση της ανθοφορίας. Ο καρπός αυτός είναι μακρόστενος και παχύς και θυμίζει κάπως σταφύλι, ενώ η υφή του είναι τραχιά και ελαφρώς ινώδης. Τουρσί γίνονται και οι καρποί. Ένας άλλος τρόπος διατήρησης της κάπαρης που συνηθίζεται στη Σαντορίνη είναι το «στέγνωμά» της στον ήλιο. Η λιαστή κάπαρη. Η κάπαρη ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Οι συχνές αναφορές αρχαίων αλλά και μεταγενέστερων συγγραφέων (Διοσκουρίδης, Θεόφραστος, Αθηναίος κα) την παρουσιάζουν όχι μόνο σαν ορεκτικό, αλλά και σαν ιαματικό φυτό για τις πολλές θεραπευτικές τις ιδιότητες. Ο αρχαίος γιατρός Διοσκουρίδης συνιστούσε τα φύλλα και τη ρίζα του φυτού για να εξαφανίζονται τα πρηξίματα.

Στην κάπαρη έχουν αποδοθεί πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. θεωρείται ορεκτικό και διουρητικό βότανο. Ο φλοιός της ρίζας χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων όπως αρθρίτιδες, ρευματισμοί, πονόδοντοι και σε παθήσεις του δέρματος. Στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αδυναμίας, ως διεγερτικό της κυκλοφορίας και των αναπνευστικών λειτουργιών. Δίνεται στις έγκυες πριν από τη γέννα για να προκαλέσει συσπάσεις στη μήτρα. Είναι διεγερτικό του στομαχου, σταματά τη διάρροια και τους σπασμούς στο στομάχι και το έντερο, ενώ χρησιμοποιείται και κατά της ανικανότητας (αυξάνει το σπέρμα). Τέλος, χρησιμοποιείται στα τσιμπήματα από σφήκες και στα δαγκώματα φιδιών.

Περιοδικό "Φαρμακευτικος Κόσμος", τεύχος 51